Baris Manco ile Pazar Sohbeti

Pazar Sohbeti

Mehmet Gündem, Zaman Gazetesi

YÜKSEK SESLE SEVMEK

Ölümü sevdiren, hatta ölüme imrendiren bir son ile 'demir aldı' bu limandan Barış Manço.; Gazeteciyiz, haber alıyoruz. Bu haberlerin pek çoğu da kötü haber. Ölüm haberleri de aldık pek çok defa ve pek çok kereler üzüldük; ama hiçbiri sarsmadı beni Turgut Özal'ın ve Barış Manço'nun sarstığı kadar. Her iki ölüm karşısında da kendimi terk edilmiş ve yapayalnız hissettim.; Düşündüm ki üçüncü kişi kim olacak ölümüyle bizi içimizden, ruhumuzun derinliklerinden sarsacak? Kim olacak bilemiyorum; ama hayattayken bizi pozitif eylemleriyle sarsan ve bizi yüksek sesle sevenler arasından çıkacak.; İyi yaşamak, iyi ölmek, iyi uğurlanmak ve iyi karşılanmak... Aslında bütün çaba bunun için. Bir kere daha anladım ki, bütün düşünce ve fiillerimizle kendimizi gerçekleştiriyor ve kendimizi inşa ediyoruz. Bir de kendi cenaze törenimizin maketini bırakıp gidiyoruz. Başkalarını değerli, anlamlı ve kalıcı yapan özellikler ne ise aynı özellikler beni de değerli, anlamlı ve kalıcı yapabilir. Öyleyse hayatı düşünerek ve hissederek yaşamak gerekiyor. Barış Manço'yu değerli, anlamlı ve kalıcı yapan şey, onun eyleminde gizli. O eylem 'ortak payda', 'sentez', 'ideallerinin insanı', 'pozitif eylem adamı' oluşu, 'sapma yapmamış kişiliği', 'yasaklamak yasak' demesi, herkesin onu 'bizden biri' olarak görmesi ve onun bizi yüksek sesle sevmesi şeklinde özetlenebilir.; Şimdi cesaretle, hatta gurur duyarak birbirimize yüksek sesle sevdiğimizi söyleyebilmeliyiz. Çünkü sevgi olmadan barış, barış olmadan da sevgi olmuyor.; Barış Manço ne kadar da çok sinmiş hayatımıza?!.. Farkına şimdilerde vardığımız o kadar çok şey öğretmiş ki bize. Etkilemiş, sessizce sarsmış ve sevdirmiş kendini bize. 'Müsaadenizle çocuklar' bile demeden yine sessizce giderken yüreğimizden bir parça da alıp götürmüş. Çok şükür ki, hiç olmazsa giderken Barış Manço'yu yakaladık ve kendi isteğimizle yüreğimizden bir parça daha verdik ona.; Ölüm karşısında tüm yapmacıklarımızdan sıyrılarak ortaya koyduğumuz kendimizi, hayat devam ederken de aynı doğallıkta ortaya koyabileceğimizi, koymamız gerektiğini de giderken öğrettin bize Barış abi. Mekanın cennet olsun... Ben sana "Barış abi sadece önden gittin..." diyorum ve etrafımdaki herkesin her an 'önden gidenler' arasına karışabileceğini düşünmeye koyuluyorum. Barış Manço ile pek çok kereler konuşmuş, 'Pazar Sohbeti' için niyetlenmiştim. Yaklaşık bir ay önce de yine bir resepsiyonda aynı niyeti dile getirmiş ve karşılıklı olarak artık yapalım demiştik. Fakat olmadı... Kesik kesik, küçük sohbetler halinde konuşmalarımız vardı. Sorularıma verdiği cevaplar ve sorularıma bulduğum cevaplarla yarım kalan bir röportajı sunuyorum.; Unutma ki dünya fani Veren Allah alır canı Ben nasıl unuturum seni Can bedenden çıkmayınca; BARIŞ MANÇO; Barış ismi bizim geleneklerimizde pek rastladığımız isimlerden değil. Nereden gelmiş Barış?; Cemil Meriç "Bu ülkede yaşanmaz diyenler bu ülkeyi yaşanmaz hale getirenlerdir." diyor.; Bu ülkeden hiç bir zaman ümidimi kesmedim ki, 'bu ülke yaşanmaz' diyeyim...; Kendinizle ne kadar barışıksınız?; Barış iğneyi kendine batırır, çuvaldızı başkasına... Hayata prensip olarak pozitif bakarım. İnsanların ve olayların öncelikle güzel olan taraflarını görmeye çalışırım. Asla hiç bir insanı yargılamam. Herkesin hata yapma hakkının olduğunu bilirim. Kendimle çok konuşurum, yaptıklarımı sorgularım, çok soru sorarım. Hiç bir olayın bir tek sebebi ve bir tek çözüm yolu olmadığını gördüm. Yani bir sorunun birden çok cevabı olabiliyor. Bu yüzden hayata herhangi bir ideoloji çerçevesinden bakmam. Mükemmellik arayışının insanın ömrünün sonuna kadar sürmesi gerektiğine inanıyorum. Kendimle barışığım, ama bunun bir sebebi de gerektiği yerlerde kendimle çatışmaya girebilecek cesareti taşımamdan kaynaklanıyor. Fakat tüm bunlar hayatın, varlığın ve varolmanın anlamını ararken karşımıza çıkıyor.; Nedir hayatın anlamı?; Her insanın bir misyonu vardır bu dünyada. İşte o misyonu kavramak ve o misyonu en güzel şekilde ortaya koymaktır hayatın anlamı.; Sizin misyonunuz nedir?; Barış ve sevgi. Çünkü sevgisiz barış ve barışsız da sevgi olmaz. Hayatım boyunca bunu, önce kendimde yaşamaya ve sonra da insanlara anlatmaya çalıştım. Bugüne kadar kimseyle değil sadece kendimle yarıştım.; 56 yaşındasınız, saçlarınıza aklar düşmüş, ama buna rağmen ruhunuz çok genç ve enerji dolu gözüküyorsunuz. Heyecanın yanında aynı zamanda sanki bir aceleniz varmışçasına hızlı konuşuyorsunuz...; Bedenimiz yaşlanır bundan kaçamayız, ama ruhumuzu genç tutmak bizim elimizde. Başta da söyledim ya ben mirasyedi olmak istemedim. Bu kubbede hoş bir seda bırakabilmek için çalışıyorum. İçimdeki gençlik dinamizmini insana, sanata, tabiata ve tarihe olan sevdamdan alıyorum. Bunu için de sürekli proje geliştiriyorum. Acelecilikten bahsettiniz, evet benim acelem var, çok fazla vaktim yok. Yapılacak çok iş var. Hızlı ve seri konuşurum, çünkü konuşmakla vakit kaybetmek yerine bir an önce o düşündüklerimi hayata geçirmek isterim. Hayat sürprizlerle dolu...; Neler var yakın zaman projeleriniz arasında?; Öncelikle Barış Manço deyince akla gelen yirmi dört parçadan oluşan Mançoloji'yi çıkartmak istiyorum. Bu konuda çalışmalar devam ediyor. İki yıl önce temeli atılan Lale-Barış Manço İlköğretim Okulu'nu tamamlayıp ardından bir çocuk hastanesi yapmak istiyorum. Elbette ki bir de Barış Manço Üniversitesi gönlümden geçiyor. Türklerin 4 bin yıllık tarihini anlatan 'İzlerimiz' belgeselini tamamlamak istiyorum. Henüz son ve en güzel şarkımı yazmadım.; Dünyanın pek çok ülkesine gittiniz. Onları Türkiye ile karşılaştırdığınızda ne söylersiniz?; Çok samimi söylüyorum, ben dünyaya defalarca gelsem, yine de burada doğup büyümek ve burada ölmek isterim. Türkiye'den daha güzeline hiç rastlamadım.; Toplumda çok geniş bir mozaik yapı sizi seviyor ve eserlerinizi dinliyor. Farklı alt kimliklerimize, farklı ideolojik tercihlerimize rağmen, sadece bir blokun değil de bütün toplumun hüsn-ü teveccühünü kazanmış olmanızı neye bağlıyorsunuz?; Yerelden hareket edip evrensele ulaşmaya, evrenselden de tekrar yerele gelmeye çalıştım. Bunu da aslında her defasında çok fazlaca hesap ederek yaptığım söylenemez. Mesela ben bestelerimi gayriiradi yaparım. Farkına varmadan kalemim kağıdın üzerinde kayıp gider. Ortaya çıkan eserler biraz da ilhama dayanıyor. İlhamın nerede geleceği de belli olmuyor. Onun için bizim evin her odasında piyano vardır. Nerede ilham tellerim 'dınnn' ederse orada oturup bir şeyler yapmaya çalışırım. Ben batının en doğulusuyum. Çocuklarımın adlarına bakın, Doğukan ve Batıkan. Aslında bu isimleri de düşünerek koymadım, aklıma öyle geldi öyle koydum. Belki de Doğu'nun ve Batı'nın barış içinde olmasını çok fazla arzu ettiğimden dolayı Allah öyle ilham etmiştir. Belki de bu benim misyonumdu.; Siz bir radikal misiniz?; Hayır ben bir Barış Çelebiyim.; Bence bir radikalsiniz. Sizin çok özel bir ilgi alanınız da çocuklar. Bizim çocuklarımıza olan o yoğun ilginin nedeni?; O çocuklar hepimizin. Onların adam gibi adam olmasında hepimizin sorumluluğu var. Aslında ben sadece bir çocuk programı yapıyor değilim. Biliyorum ki, beni çocuklar seyrettiği kadar onların büyükleri, anneleri, babaları, dedeleri, amcaları, anneanneleri, babaanneleri de seyrediyor. Daha güzel imkanlar sunarak daha huzurlu bir dünya kuralım istiyorum çocuklar için.; Biz sizi tevazu ve içtenliğinizle tanıyoruz. Her sanatçı, toplumunun kendisini baş tacı etmesini ister...; Bir şartla bunu istemeye hakkı olur sanatçının; onun da toplumu baş tacı etmesi ve bunu en yalın haliyle göstermesi şartıyla. İyi niyetli, samimi ve içten bir insan olduğumu düşünüyorum. Bana ulaşmak, benimle konuşmak kolaydır. Sanata kırk yılımı verdim. Beni mahcup etmeyecek eserler ortaya koydum. İddialı olmadım;, ama otuz yıl önce bestelediğim, söylediğim bir şarkı bugün hala aynı coşkuyla dinleniyor. Sanatla başladım hayata ve sanatçı olarak bitirmek istiyorum. Siyaset aklımdan geçmiyor. Niye geçsin ki, ben şimdi iyi bir noktadayım. Konuştuğunda sözü dinlenen ve halkı tarafından oldukça sevilen bir adamım. Aradığım şey geniş kitlelere seslenmek ve onlardan bir ses duymaktı. Bir usta olduğumu söyleyenler de oldu; ama ben buna 'estağfirullah' dedim. Hayatım boyunca da, ustayım, sanatçıyım gibi iddialarda bulunmayacağım. Benden sonra insanlar benim için böyle güzel şeyler konuşurlarsa, buna da çok memnun olacağımı itiraf etmeliyim.; 'Benden sonra' diyorsunuz. Hayatı fani olarak görebilmek, insanın kendisini inşa etmesi ve ilişkilerini düzenlemesi açısından da çok önemli bir fırsat değil mi?; İsabet buyurdunuz. Bizler genel anlamda elimizdeki şeylerin kıymetini onu kaybettikten sonra anlıyoruz; ama iş işten geçiyor çoğu kere. İhtiraslarımız, hırslarımız insani değerlerimizin, insana yaraşır kabiliyetlerimizin önüne geçiyor. Hayatın ve dolayısıyla kendimizin fani olduğunu unutmazsak, elimde ne kadar olduğunu bilmediğimiz zamanı kendimizi gerçekleştirmeye ve eser ortaya koymaya ayırırız. Hayatın böyle kavranıldığı bir toplumda, bir ülkede, bir dünyada da sevgi ön plana çıkar.; Şarkılarınızda çağrışım dünyası oldukça geniş ve daha çok bir filozof edasıyla ifade edilmiş bu tür parçalar var değil mi?; Ben hayatın gerçeğini anlatıyorum. Sevda kadar, ayrılık kadar ölüm de bizim bir gerçeğimiz. Bunlardan kaçmak yerine anlamak ve zaman içinde içimize sindirmek zorundayız.; Hüzünlenince daha fazla mı düşünüyoruz ayrılığı ve ölümü?; Olabilir, tam bilemiyorum. Ama genellikle pek fazla düşünmediğimiz, hatta kendimize ölümü yakıştırmadığımız için, her gelen ölüm bir şok etkisiyle geliyor. İnsan aynı zamanda düşünen ve hisseden bir varlık. Sanıyorum düşünerek ve hissederek yaşamak gerekiyor.
: Yahya Kemal'in on beş yılda tamamladığı Sessiz Gemi'yi hatırlıyorum da anlam zenginliği ve çağrışımları açısından sizin birkaç eseriniz de ruhumda aynı etkiyi yapıyor.; Elbette ki bende Sessiz Gemi kıvamında bir eser yok. Merak ettim, hangi eserim sizde ona benzer bir çağrışım yapıyor?; Mesela; Ömrümün Sonbaharında, mesela; Dağlar Dağlar... Bir kere daha dinlemek isterim.; Ömrümün Sonbaharında; Adım anılmaz oldu, kapım çalınmaz oldu; Ömrümün sonbaharında; Gönlüm katlansın diye, gören göz görmez oldu; Ömrümün sonbaharında; Saçlarıma düştü aklar, hüzünlendim akşamlar; Ömrümün sonbaharında; Hep yüzüme kapandı, dost bildiğim kapılar; Ömrümün sonbaharında; Şarkılar yarım kaldı, resimler soldu şimdi; Ömrümün sonbaharında; Döktüğüm gözyaşları sel oldu aktı gitti; Ömrümün sonbaharında; Elimden kaçırdığım gençliğimi özlerim; Ömrümün sonbaharında; Artık hiç dönmeyecek sevgiliyi beklerim; Ömrümün sonbaharında; Barış, isyan eyleme yıllar akıp gidiyor; Ömrümün sonbaharında; Fazla vaktin kalmadı, giden geri dönmüyor; Ömrümün sonbaharında; Hala kalem tutacak bir parça gücüm kaldı; Hala yazıp çizecek birkaç satırım kaldı; Hala bitirmediğim bir yarım şarkım kaldı; Ve hala beni dinleyen bir avuç dostum kaldı; Kendi kendime soruyorum acaba bir yolculuk mu var ve yolcu kim?; Yolculuk sürekli var ve sıramız gelince hepimiz yolcuyuz. Bir gün söylemeye, vedalaşmaya fırsat bulamayız belki. Onun için şimdiden söyleyelim;; Elveda Ölüm; Çoktan uçmuş güvercin, tahta masam devrilmiş; Tatlı komşu Ayşe Teyze,; Emekli Salih öğretmen; Hepinize, hepinize elveda...; Dostlar elveda...; Gözlerim kurşun gibi ağır ağır kapandı bu gece.; Elveda...; Allah gecinden versin, emr-i Hak vaki olduğunda geride kalanların size hangi eserlerinizle seslenmesini istersiniz?; Biz nasıl yaşamışsak ona göre eserler bırakmışızdır geride... Gülpembe, Unutmadım Seni...; Gülpembe....; Sen gülünce güller açar Gülpembe; Bülbüller seni söyler, biz dinlerdik Gülpembe; Sen gelince bahar gelir Gülpembe; Dereler seni çağlar, sevinirdik Gülpembe; Güz yağmurlarıyla bir gün göçtün gittin; İnanamadık Gülpembe; Bizim iller sessiz, bizim iller sensiz; Olamadı Gülpembe; Dudağında son bir türkü Gülpembe; Hala hep seni söyler, seni çağırır Gülpembe; Gözlerimde son bir umut Gülpembe; Hala hep seni arar, seni bekler Gülpembe; Unutulma korkunuz var mı?; Hayır yok. İnsan ne zaman ölür biliyor musun? Fiziki varlığınız itibarıyla bu dünyadan ayrılınca ölmüş olmazsınız. İsminiz ne zaman artık anılmıyorsa bu dünyada, o gün hem ölmüş hem de unutulmuş olursunuz.; İnsanın yüreğine seslenen ve kalıcı izler bırakan pek çok esere imza atmış bir insan olarak kimseden beste istemediğinizi, almadığınızı biliyorum; fakat bir istisnası var?; Bir dostumun çok güzel bir bestesi vardı: 'Canım oğlum.' İlk dinlediğimde gözyaşlarımı tutamamıştım. Onu çok fazla istedim; fakat vermedi. Dilerseniz okuyayım:; Canım oğlum; Benim, benim canım kadar sevdiğim güzel oğlum; Hayatımdaki her şeysin sen, benim canım oğlum; Gurur dolu bir dünyan olsun istedim; Onur dolu bir yaşamın olsun istedim; Artık ben yorgunum oğlum, canım oğlum; Alın teri her zaman yücedir oğlum; Haram haramdır oğlum; Haram her zaman haramdır oğlum; Sen sen ol hiçbir zaman helalden vazgeçme oğlum.; Bu dünyada güzellikler de var oğlum; Dünyamızda iyilikler de var oğlum; Artık ben yorgunum oğlum, canım oğlum; Yetimin hakkına dokunma oğlum; Günahını duyarsam oğlum; Helal etmem hakkımı sana oğlum; Biz ölü seven bir topluma benziyoruz. Çünkü sevdiklerimize sevgilerimizi onlar da hayattayken neredeyse hissettirmemek için bir çaba sarf ediyoruz. Siz toplumdan, bizlerden yeteri kadar sevgi gördünüz mü?; Ben sevildiğimi biliyorum ve oldukça fazla hissediyorum; fakat her insanın benim kadar bu konuda nasipli olmadığını da biliyorum. Ne var biliyor musunuz? İnsanlar korkuyorlar birbirlerinden; çünkü çok ciddi bir çatışma sürecinden geçtik yakın tarihlerde. Ben o süreçte taraf olmadım ya da taraf olduysam sadece ve sadece 'insan'ın tarafında oldum. 7'den 77'ye bu ülkenin tüm insanlarına aynı gözle baktım ve hepsini sevdim. Dedim ya ben hep sizin şarkınızı söyledim. Biliyorum ki, sanatçıya sevginizi ne kadar çok hissettirirseniz, o zaman o sanatçı ortaya çok daha güzel eserler koyar. Çıkmaz sokağa girmeden gösterelim ve hiçbir insandan esirgemeyelim sevgilerimizi. Üç-beş günlük dünya hayatı değmiyor hiçbir kavgaya...; Bu bir veda sohbeti olsaydı nasıl seslenmek isterdiniz bize?; Dün yine yapayalnız dolaştım yollarda; Yağmurlarda ıslandım bomboş sokaklarda.; Gözlerimde yaş kalbimde sızı; Unutmadım seni.; Unutmadım, unutmadım, ne olur anla beni.; Unutmak kolay demiştin alışırsın demiştin.; Öyleyse sen unut beni yeter ki benden isteme.; Gözlerimde yaş kalbimde sızı unutmadım seni.; ...

(Vefatından bir müddet önce, değişik vesilelerle sorulan sorulardan derlenmiştir.)